UZASADNIENIE
Historia działalności harcerskiej w Wałbrzychu rozpoczęła się niespełna pięć miesięcy po zakończeniu II wojny światowej. W 80–letniej tradycji ma ona ścisły związek z historią naszego regionu. Początki sięgają października 1945 r. Wówczas to przybyły na ziemie odzyskane Druh Alojzy Ciasnocha zaczął organizować pracę harcerską. 12 października 1945 r. w jego mieszkaniu odbyła się pierwsza zbiórka przybywających do Wałbrzycha harcerzy. Zbiórka ta zapoczątkowała rozkwit harcerstwa na terenie miasta i powiatu wałbrzyskiego. Dlatego decyzją Komendanta Chorągwi ZHP w Jeleniej Górze z dnia 6.11.1945 r. powołano w Wałbrzychu Hufiec, którego pierwszym Komendantem został Druh Alojzy Ciasnocha.
Po otrzymaniu powyższego upoważnienia do działania harcerze energicznie przystąpili do pracy. Z dnia na dzień rosły szeregi harcerskie. Jedni przybywali z centralnej Polski, inni z kresów wschodnich i Francji, a jeszcze inni z Zachodu bądź wprost z obozów koncentracyjnych i obozów zsyłki. Pod koniec 1945 r. swój akces do pracy zaczęły składać harcerki.
Realizując cele statutowe, odczuwając ścisły związek ze środowiskiem, działaniem i życiem społecznym miasta i powiatu, harcerze stali się współgospodarzami ziemi, na której żyli, a służba Małej Ojczyźnie stała się zadaniem priorytetowym. Wałbrzych, kiedyś miasto górnicze, kultywował tradycje i kulturę regionu. Instruktorzy i rodzice pracujący w kopalniach, koksowniach i zakładach stanowiących ich
infrastrukturę, górniczych domach kultury, czy górniczych klubach sportowych, sprawili, że ich działania stały się również treścią życia harcerskiego. W 2004 r. Hufcowi nadano imię hm. Alojzego Ciasnochy - pierwszego Komendanta Hufca. Wręczenie sztandaru miało miejsce 11.02.2007 r. na wałbrzyskim rynku.
Działalność statutowa Hufca nieprzerwanie realizowana jest w ciągu roku szkolnego oraz w czasie letniego i zimowego wypoczynku. Tradycją stało się, że pracę jednostek Hufca rozpoczyna Harcerski Start- swoista deklaracja przystąpienia do realizacji zadań przyjętych na kolejny rok harcerski. Ponadto na stałe do kalendarza przedsięwzięć wpisały się takie działania jak: Turniej Zastępów, Festiwal Piosenki, Betlejemskie Światło Pokoju, zbiórki wigilijne. Na zakończenie roku organizowany jest podsumowujący działania jednostek Zlot Hufca. Dawniej dużym zainteresowaniem cieszyły się wiosenne rajdy, Festiwale Twórczości Artystycznej, Bajkobrania, Manewry Techniczno - Obronne czy Zawody na Orientację. Obecnie stanowią one część programu zlotów i innych działań Hufca, a wiele przedsięwzięć jest organizowanych przez funkcjonujące szczepy. Hufiec aktywnie uczestniczy też w przedsięwzięciach chorągwianych i
ogólnopolskich. Dużym zainteresowaniem cieszą się Rajdy Granica, Rajdy Arsenał, Zloty ZHP czy Zloty Chorągwi. Hufiec był dwukrotnie organizatorem Zlotów Chorągwi Dolnośląskiej ZHP w 1998 r. i 2017 r. oraz Zlotu Betlejemskiego w 2024 r. Ponadto, jego harcerze i instruktorzy pełnili służbę na imprezach ogólnopolskich, np. podczas XV PZHS-u w Jeżowie Sudeckim stanowili drużynę sztabową, natomiast Światowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Bednarach k/Gniezna, kadra obsługiwała Zlotowe Centrum Kultury, a drużyna starszoharcerska prowadziła zlotową kawiarenkę.
Bardzo istotne znaczenie w działalności Hufca ma organizacja letniego i zimowego wypoczynku. Pierwszy obóz został zorganizowany już latem 1946 r.- harcerze uczestniczyli w obozie w Zagórzu Śląskim. Kolejno urządzano obozy w różnych regionach Polski – na wybrzeżu, nad jeziorami mazurskimi, czy w górach. W latach 60-tych bardzo rozwinęła się organizacja obozów wędrownych drużyn.
Aktualnie znaczną część wypoczynku stanowią samodzielne obozy szczepów i drużyn w różnorodnych zakątkach naszego kraju. Corocznie organizowana jest też Nieobozowa Akcja Letnia - wypoczynek w miejscu zamieszkania. W 1973 r. Hufiec zorganizował pierwszy obóz w Wilczu. Baza letniego wypoczynku położona w urokliwym miejscu, w lesie sosnowym o różnorodnym ukształtowaniu terenu, nad jeziorem Wuszno w woj. wielkopolskim, nieprzerwanie funkcjonuje już 52 lata. Niezliczona ilość wałbrzyskich harcerzy, dzieci i młodzieży oraz mieszkańców naszego miasta przeżyła tam wiele wspaniałych przygód, poznała przyjaciół i pielęgnuje wspomnienia po dzisiejszy dzień. Baza ta stała się też miejscem wypoczynku zuchów i harcerzy z całej Polski. Wypoczywali na niej również skauci z Francji, Niemiec, Ukrainy, ZSRR, Czechosłowacji. Na przestrzeni ostatnich lat przy ogromnym wsparciu władz miasta, sponsorów oraz pracy wolontariackiej
harcerzy, instruktorów i przyjaciół, powstał nowy budynek, w którym znajduje się nowoczesny kompleks żywieniowy wraz ze stołówką, blokiem sanitarnym oraz pomieszczeniami mieszkalnymi, które będą przeznaczone na organizację harcerskich biwaków.
W latach 1974-1988 Hufiec organizował też obozy na bazie w Ostrowie nad morzem, w gminie Władysławowo. Urokliwe miejsce, w lesie iglastym, nieopodal klifowego brzegu morskiego, inspirowało harcerzy i kadrę do zdobywania sprawności i nabywania umiejętności oraz sprzyjało nawiązywaniu przyjaźni. Miejsce to miało też walor zdrowotny dla mieszkańców górniczego miasta o dużym zanieczyszczeniu
powietrza. Ponadto w latach 1970-1992 swoją działalność statutową Hufiec realizował również w oparciu o Stanicę Żeglarską w Zagórzu Śląskim. W tym okresie działało wiele drużyn wodnych, skupionych w retmanacie.
Na przestrzeni 80 lat funkcjonowało w Hufcu wiele drużyn specjalnościowych. Poza wspomnianymi drużynami wodnymi działały również drużyny Młodzieżowej Służby Ruchu, pożarnicze, artystyczne, ratownicze, klub płetwonurkowy. Najliczniejszą grupę stanowiły drużyny turystyczne. Nieoceionym bogactwem Hufca jest wielopokoleniowa kadra instruktorska. Dowodzi ona zachowania ciągu wychowawczego, zgodnego z rotą Zobowiązania Instruktorskiego dotyczącą wychowania następcy. W środowisku Hufca zawsze naczelnym drogowskazem był osobisty przykład instruktora. Od samego początku dużą rolę przywiązywano też do kształcenia kadry. Niezliczona ilość drużynowych, szczepowych, kwatermistrzów, skarbników czy komendantów stanowi korzenie naszego harcerskiego drzewa genealogicznego. Kursy i warsztaty organizowane przez Hufiec oraz przez inne środowiska harcerskie przyczyniały się do zdobywania patentów harcerskich czy nabywania uprawnień państwowych. W tej dziedzinie Hufiec posiada pokaźny dorobek. Poza kształceniem ważnym elementem była integracja kadry poprzez uczestnictwo w rajdach, biwakach, wycieczkach, kominkach i ogniskach okazjonalnych czy balach instruktorskich. W latach 1992-1998 bazą do tego rodzaju działalności była Krajanówka - budynek w Krajanowie (gmina Nowa Ruda).
Hufiec od samego początku realizuje współpracę międzynarodową. Już w 1947 r. nawiązano dobre relacje z czeskimi skautami, a w następnych latach z młodzieżą z Rumunii, NRD, Czechosłowacji, ZSRR, Węgier, Francji, Algierii, Mongolii, Bułgarii, Niemiec, Ukrainy czy Anglii. Organizowano również wyjazdy kadry na międzynarodowe spotkania, zloty i wycieczki, między innymi na Kubę, Słowację, do Niemiec, Austrii, Czech, Włoch, Francji, Monako, Hiszpanii, Anglii i USA.
Hufiec za swoją działalność był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany. W 2005 i 2007 r. otrzymał kolejno Srebrny i Złoty Klucz dla Wzorowej Bazy Obozowej w Wilczu, natomiast w 1972 r. został uhonorowany Srebrnym Krzyżem Za Zasługi dla ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego od wielu lat aktywnie uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym Wałbrzycha, wychowując kolejne pokolenia młodych ludzi w duchu patriotyzmu, odpowiedzialności, służby i braterstwa. Harcerze są nieodłącznym elementem wielu ważnych wydarzeń lokalnych – zarówno tych o charakterze państwowym, samorządowym, jak i obywatelskim. Działalność ZHP na terenie Wałbrzycha obejmuje szereg obszarów – od edukacji nieformalnej dzieci i młodzieży, przez działania charytatywne i wolontariackie, po aktywne uczestnictwo w akcjach
społecznych, ekologicznych i historycznych. Harcerze nie tylko biorą udział, ale często również organizują wydarzenia upamiętniające ważne momenty w historii Polski i regionu, pielęgnując pamięć o lokalnych bohaterach i tradycjach.
Szczególną wartość ma stała obecność ZHP w życiu mieszkańców – zarówno poprzez pracę wychowawczą w drużynach, jak i szeroko zakrojoną współpracę ze szkołami, instytucjami kultury oraz organizacjami pozarządowymi. ZHP jest też organizacją, która w sposób systemowy rozwija u młodzieży kompetencje społeczne, uczy odpowiedzialności za wspólnotę i przygotowuje do aktywnego uczestnictwa
w życiu publicznym.
Biorąc pod uwagę długotrwałą, konsekwentną i zasługującą na szczególne uznanie działalność Związku Harcerstwa Polskiego na rzecz Wałbrzycha i jego mieszkańców, w tym wkład w rozwój postaw obywatelskich, integrację lokalnej społeczności oraz krzewienie wartości patriotycznych i prospołecznych, przyznanie dla Hufca Związku Harcerstwa Polskiego Ziemi Wałbrzyskiej tytułu "Zasłużony dla Miasta
Wałbrzycha" jest w pełni uzasadnione.
