Uzasadnienie
Stanisław Zydlik był jedną z najbardziej znanych i rozpoznawalnych osobowości Wałbrzycha – prawnik, animator kultury, muzealnik, działacz społeczny, wieloletni dyrektor Muzeum w Wałbrzychu, wcześniej pełniący funkcję zastępcy dyrektora Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu, wpisał się na trwałe w krajobraz kulturowy miasta i regionu poprzez swoją szczególnie wyróżniającą się aktywność kulturalną i społeczną.
Urodził się 14 marca 1941 r. w Żółkwi na Roztoczu Wschodnim (Ukraina). Zmarł 12 stycznia 2025 r. w Wałbrzychu w wieku 84 lat. Mieszkał i był aktywny w Wałbrzychu od 1976 r. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego, uzyskując tytuł magistra prawa w 1967 r. Był absolwentem Studium Podyplomowego Muzeologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1985 r.).
W latach 1967-1968 pracował jako referent w Prezydium Dzielnicowym Rady Narodowej Psie Pole we Wrocławiu, a od 1968 r. do 1975 r. jako inspektor wojewódzki w Wydziale Kultury i Sztuki Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Wrocławiu.
W latach 1976-1981, piastował stanowisko zastępcy dyrektora (w 1977 r. p.o. dyrektora) Teatru Dramatycznego, od 1979 r. im. Jerzego Szaniawskiego, który w tamtym czasie święcił swoje triumfy pod dyrekcją artystyczną Andrzeja Marii Marczewskiego. Tutaj pozostawił swój trwały wkład, m. in. będąc dwukrotnie organizatorem Festiwalu Sztuk Dziecięcych i Młodzieżowych (w 1979 r. i w 1980 r.), przedsięwzięcia, które przyniosło rozgłos wałbrzyskiemu Teatrowi Dramatycznemu i miastu Wałbrzych w kraju i za granicą.
W 1981 r. objął stanowisko dyrektora ówczesnego Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu (od 1999 r. pn. Muzeum w Wałbrzychu, obecnie Muzeum Porcelany w Wałbrzychu), którym kierował przez 27 lat, do końca 2008 r., tj. do momentu przejścia na emeryturę. Nadając placówce nowy kierunek rozwoju zgodnie z założoną przez siebie koncepcją, przywrócił jej wielodziałowość i interdyscyplinarny charakter, przeobrażając w jedną z czołowych i wzorcowych placówek kultury w mieście i regionie.
Do jego bezsprzecznych zasług związanych z rozwojem wałbrzyskiego muzealnictwa, które wypromował tworząc, bądź współtworząc, także inne placówki w mieście i regionie, należą:
- przygotowanie i doprowadzenie przy współudziale Eugeniusza Jakubaszka do usamodzielnienia się dotąd nieformalnego oddziału Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu, tj. powołanego w 1983 r. Państwowego Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy, nad którego terenem od 1976 r. wałbrzyskie Muzeum sprawowało opiekę,
- inicjatywa stworzenia skansenu, wynikająca z potrzeby ratowania reliktów ludowego budownictwa drewnianego i małomiasteczkowego na terenie Pogórza Sudeckiego oraz ruchomych obiektów etnograficznych, do którego budowy przystąpiono w 1983 r., a która we współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i dr Euzebiuszem Gilem zaowocowała w 1991 r. otwarciem dla publiczności Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie-Pstrążnej, jako oddziału Muzeum Okręgowego (od 2006 r. samodzielna placówka muzealna, z powodzeniem działająca do dziś i licznie odwiedzana przez gości z kraju i zagranicy),
- pomysł ratowania przed całkowitą dewastacją renesansowego dworu w Jaszkowej Górnej i rozpoczęcie, przy czynnym wsparciu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – Andrzeja Kubika, jego remontu w 1984 r. z wielofunkcyjnym programem wykorzystania obiektu, w tym przede wszystkim na składnicę muzealną, który ze względu na transformację ustrojową (1989 r.) i nowy podział terytorialny skutkujący utratą statusu województwa wałbrzyskiego (1999 r.) stał się niewykorzystaną szansą (Muzeum zmuszone było sprzedać zabytek),
- powołanie do życia w 1987 r. Oddziału Archeologicznego, początkowo z siedzibą w Kamieńcu Ząbkowickim, od 2003 r. w Wałbrzychu, gwoli konieczności podjęcia planowych i systematycznych badań opartych na licznych (w ogóle bądź częściowo przebadanych) stanowiskach archeologicznych na podległym terenie (od 2009 r. w strukturze organizacyjnej obecnego Centrum Nauki, Kultury i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu),
- utworzenie w 1993 r. Otwartego Muzeum Przemysłu i Techniki przy wydatnej współpracy mgr inż. Jerzego Kosmatego, jako kolejnego oddziału Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu, celem zabezpieczenia zabytkowych nieruchomych i ruchomych obiektów techniki, głównie górniczej, na bazie likwidowanych i restrukturyzowanych kopalni i zakładów znajdujących się na terenie Wałbrzycha i okolic oraz wcześniej działającego Ośrodka Dawnej i Nowej Techniki Górniczej przy sztolni „Gwarek”, początkowo z siedzibą przy szybie „Jan”, od 1999r. na terenie kompleksu zabytkowej kopalni „Julia” w Wałbrzychu, (od 2009 r. także w strukturze organizacyjnej Centrum Nauki, Kultury i Sztuki Stara Kopalnia, dzisiaj jednej z największych atrakcji turystyki przemysłowej w Polsce),
- rozbudowa zbiorów Działu Sztuki Muzeum w Wałbrzychu o liczącą ponad 150 obrazów kolekcję polskiego malarstwa współczesnego, tworzoną wspólnie z Ryszardem Ratajczakiem, która prezentuje prace najwybitniejszych współczesnych artystów polskich, takich jak, m. in.: Zdzisław Beksiński, Stefan Gierowski, Jerzy Duda-Gracz, Józef Hałas, Konrad Jarodzki, Natalia Lach-Lachowicz, Andrzej Lachowicz, Franciszek Maśluszczak, Jerzy Nowosielski, Erna Rosenstein, Franciszek Starowieyski, Jan Tarasin, Henryk Waniek, po dziś dzień stanowiącą cenny fragment zbiorów i istotną część ekspozycji stałej Muzeum Porcelany w Wałbrzychu,
- rozbudowa zbiorów Działu Ceramiki, których liczba za jego przyczynkiem uległa podwojeniu, wzbogacając się o cenne przykłady wyrobów wałbrzyskich, śląskich i europejskich wytwórni, stając się podwaliną dla powołanego w 2015 r. Muzeum Porcelany w Wałbrzychu,
- współorganizacja Plenerów Ceramicznych i Międzynarodowego Sympozjum Ceramiki „Porcelana Inaczej” w Wałbrzychu, wydarzenia o zasięgu ogólnopolskim, z czasem międzynarodowym, które na przestrzeni 36 lat były istotnym i stałym elementem pejzażu kulturalnego miasta oraz jego promocji w skali mikro i makro, walnie przyczyniając się do rozbudowy kolekcji ceramiki artystycznej i unikatowej wałbrzyskiego Muzeum, liczącej ponad pół tysiąca prac czołowych polskich i zagranicznych artystów ceramików (dziś zbiór znajduje się w przestrzeniach Centrum Ceramiki Unikatowej Wałbrzyskiej Galerii Sztuki BWA).
Był pomysłodawcą utworzenia w Wałbrzychu Centrum Ceramiki Artystycznej i Unikatowej z siedzibą przy Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu (wówczas oddziale wałbrzyskiego Muzeum), który to projekt został ostatecznie zrealizowany w 2014 r. w ramach dzisiejszego Centrum Nauki, Kultury i Sztuki Stara Kopalnia, pn. Centrum Ceramiki Unikatowej, a także orędownikiem wykorzystania dla celów muzealnych Zamku Książ, nie tylko jako oddziału wałbrzyskiego Muzeum, ale i jego możliwości jakie stwarzał przy zachowaniu jego dotychczasowego status quo, inicjując i organizując w jego wnętrzach szereg wystaw stałych i czasowych, a także konferencje, w tym międzynarodowe, jak np. „Lisia Sztolnia w Wałbrzychu jako zabytek techniki europejskiej dziedzictwa kulturowego” (2002 r.).
Był kuratorem wielu wystaw czasowych przygotowywanych przez wałbrzyskie Muzeum, w tym związanych z miastem i regionem oraz jego mieszkańcami, np. „Sybiracy 1940-1956” (1998), czy „Wałbrzyszanie” (2008).
Napisał wiele artykułów poświęconych Muzeum, muzealnictwu i wydarzeniom na terenie miasta Wałbrzycha i regionu, publikowanych w literaturze fachowej, np. cyklicznej „Kroniki wydarzeń” (1992 1997 r.).
Efektem jego wieloletnich działań muzealnych było wpisanie w 2002 r. Muzeum w Wałbrzychu, jako spełniającego warunki, do Państwowego Rejestru Muzeów, potwierdzające wysoki poziom merytorycznej działalności placówki i znaczenia jej zbiorów.
W swojej aktywności daleko wykraczał poza działalność muzealną, angażując się w szereg działań kulturalnych, społecznych, edukacyjnych i popularyzatorskich organizowanych na terenie Wałbrzycha. Pan Stanisław Zydlik był kreatywny, znajdujący czas i chęci by udzielać się w licznych gremiach na rzecz miasta i jego mieszkańców.
Był założycielem i pierwszym prezesem Towarzystwa Przyjaciół Teatru w Wałbrzychu (1978- 1981 r.). Aktywnie działał w Wałbrzyskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym, którego był prezesem w latach 1998-1999, uczestnicząc w kolejnych edycjach wydawanego przez Towarzystwo „Rocznika Województwa Wałbrzyskiego”, na łamach którego zamieszczał swoje artykuły na temat muzealnictwa i wydarzeń w mieście i regionie.
Sprawował funkcję wiceprezesa Stowarzyszenia „Dom Bretanii” w Wałbrzychu (1995 r.), rozwijającego kontakty polsko-francuskie, czemu znakomicie sprzyjała jego znajomość języka francuskiego. Jako członek Zarządu Stowarzyszenia „Komitet Europejski”, w Wałbrzychu (1991 r.), promował Unię Europejską i był gorącym orędownikiem przystąpienia Polski do związku demokratycznych państw europejskich.
Był również członkiem założycielem Wałbrzyskiego Towarzystwa Naukowego (2001 r.). Przez II kadencje (w latach 1994-2002 r.) był radnym Rady Miejskiej Wałbrzycha. W kadencji 1994 1998 r. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady.
Za swoje zasługi został uhonorowany, m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999 r.), Srebrnym i Brązowym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i tytułem „Zasłużony Działacz Kultury”.
Mimo emerytury, do końca był zaangażowany w życie kulturalne i społeczne miasta Wałbrzycha. Jego inicjatywie zawdzięczamy przygotowanie i wydanie monografii miasta Wałbrzycha, której był jednym z pomysłodawców, a której pierwszy tom pt. „Wałbrzyskie szkice”, dzięki jego usilnym staraniom, ukazał się w 2012 r., natomiast drugi w 2015 r.
Był także projektodawcą wznowienia wydawania „Kroniki Wałbrzyskiej”, którego to zadania pod zmienionym tytułem - „Nowa Kronika Wałbrzyska” podjęła się z powodzeniem Elżbieta Kwiatkowska Wyrwisz, uroczyście promując pierwszy tom z początkiem 2014 r.
Był aktywny do ostatnich swoich dni, swoją obecność zdążył zaznaczyć m.in. w Radzie Fundacji Rozwoju Filharmonii Sudeckiej.
Działalność na polu kultury wałbrzyskiej Pana Stanisława Zydlika, wałbrzyszanina z wyboru, przyniosła miastu zaszczyt i podniesienie prestiżu i jest do dziś powodem dumy dla jego mieszkańców. Należy pamiętać, że u podstaw sukcesu wiodących dziś instytucji kultury w naszym mieście, takich jak Centrum Nauki, Kultury i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu, czy Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, leżą jego dokonania jako muzealnika i społecznika.
Uhonorowanie Pana Stanisława Zydlika zaszczytnym tytułem „Zasłużony dla Miasta Wałbrzycha”, będzie również wyrazem docenienia trudu pokoleń wałbrzyskich muzealników.
